Tijdens mijn tripje naar Vermeer werd gelijk een volgende afspraak gemaakt: naar de Bentvueghels in Utrecht. Ik had nog nooit van de Bentvueghels gehoord, maar ik ging braaf mee. Goed gezelschap, kunst: wat kan er mis gaan? Nou, het was wel een beetje erg veel kunst.

De Bent-wie?

De Bentveugels was een genootschap van kunstenaars uit de Lage Landen die (tijdelijk) in Rome woonden en werkten. Het was een soort tegenhanger van het veel nettere Lucasgilde, waar kunstenaars zich thuis bij aansloten. De naam Bentvueghels komt van hoe de kunstenaars zichzelf zagen: een bende (vrije) vogels. Als je lid wilde worden van de Bentvueghels moest je een ontgroening doorstaan en kreeg je een bijnaam: je bentnaam. Het leven van de Bentvueghels zouden we nu studentikoos noemen: te veel drinken, je van tijd tot tijd misdragen en tussen de bedrijven door hard werken.

Fragment uit Capriccio met Romeinse ruïnes, standbeelden en een haven, Bartholomeus Breenberg (Het Fret), 1650. Collectie Museo Thyssen-Bornemisza

Opbouw

Wat fijn is aan de opbouw van de tentoonstelling, is dat ze beginnen bij het hoe en waarom van de Bentvueghels. Het leuke is dat dit kan aan de hand van werken van de Bentvueghels, want ze tekenden en schilderden (ook) hun leven in Rome: ontgroeningen, bachanalen, het tekenen van de Romeinse schatten, en natuurlijk elkaar. Hierdoor zit je meteen in de tentoonstelling, maar voor de nitwitten onder ons, waar ik mezelf in dit geval toe reken, snap je ook beter waar je naar kijkt. Van de schilderijen van de Bentvueghels over hun leven in Rome, verschuif je langzaam naar de andere werken die ze gemaakt hebben.

Veel

Hier werd het mij een beetje te veel en het was ook heel veel. Waar Vermeer de meest complete expositie van werken van Vermeer was, was dit waarschijnlijk de meest complete expositie van werken van Bentvueghels. Alleen hebben we het dan niet over de werken van één kunstenaars, maar over diverse kunstenaars in een periode van meer dan een eeuw. Ook het Centraal Museum heeft in alle hoeken van Europese musea gezocht en gevonden. Het is echt indrukwekkend hoe veel werken er naar Utrecht gekomen zijn. Doordat de expositie zo groot was, kreeg je een mooi overzicht van de diversiteit van het werk van de Bentvueghels, niet alleen tijdens hun periode in Rome, maar ook als ze daarna weer terug in de Republiek waren.

Muziekgezelschap, Wouter Crabeth II (Almanack), 1626-1644. Collectie Museum of Fine Arts, Budapest

Landschap

Een belangrijke overeenkomst in de werken van de Bentvueghels is dat je blijft zien dat ze zich laten inspireren door het Italiaanse licht, de Italiaanse landschappen en de klassieke oudheid. En met name die landschappen werden me echt wat te veel, want het zijn er ook echt ontzettend veel. Wat jammer was, was dat ik door die landschappen totaal overvoerd raakte. Hierdoor heb ik het laatste stuk van de expositie eigenlijk helemaal niet meer gezien. En tja, wat je leuk vindt in zo’n expositie, dat is natuurlijk heel persoonlijk. Geef mij een kat of een muziekinstrument en ik ben een blij mens.

Vogelstilleven met kat, Samuel van Hoogstraten (Batavier), 1669. Collectie Dordrechts Museum

De tentoonstelling

De expositie was niet alleen gigantisch, maar hij was ook waanzinnig mooi vormgegeven. Door te werken met los ingezette muren, die gedurfd waren vormgegeven en vergrotingen op achterwanden, werd je echt de wereld van de Bentvueghels ingezogen.

Sfeerbeeld van de expositie Bentvueghels in het Centraal Museum

Kop: De studie van de kunst in Rome, Anton Goubau, 1662. Collectie KMSKA Antwerpen