Ik kom de laatste jaren eigenlijk nauwelijks aan het lezen van een roman toe. Een heel boek is al een uitdaging. Ik scan boeken op dingen die ik interessant vind of die relevant zijn voor waar ik mee bezig ben. Het laatste boek dat ik volledig gelezen heb was de Gucci-koffer. Ontspannen lezen gaat met horten en stoten. Ik koop ook nog nauwelijks romans.
Slapeloze nacht
Dat ik When Time Stopped van Ariana Neumann kocht is dan ook puur toevallig. Ik lag ’s nachts wakker (iets met overgang enzo), pakte mijn telefoon en bladerde door Twitter. ’s Nachts gebeurt daar (in mijn timeline) niet veel, alleen wat kranten en Amerikanen die ik volg. Uit mijn Spaanse tijd volg ik nog El País en uit pure hoop dat het me te zeer zou vermoeien, opende ik een artikel. Een boekbespreking van de Venezolaanse schrijfster Ariana Neumann. Ik vond de bespreking interessant (veel dus totaal in slaap van vermoeidheid), zocht het boek, kwam erachter dat het oorspronkelijk in het Engels geschreven was, ik kocht het en viel voldaan in slaap.
De volgende dag wist ik nog wel dat ik een boek gekocht had, maar welk boek… Iets met de tweede wereldoorlog.
Ariana
Ariana groeit op de Venezuela, haar vader, Hans, spreekt soms een onverstaanbare taal, heeft een verffabriek en houdt van moderne kunst. In zijn vrije tijd werkt hij in een smalle, enge ruimte aan horloges. Met haar vriendinnetjes richt Ariana een detectiveclub op en op een dag ontdekt ze echt iets. Ze vind een persoonsbewijs van haar vader in een vreemde taal met een andere naam.
Ze probeert onderzoek te doen, maar komt niet verder. Als Ariana al lang volwassen is en haar vader overlijdt, laat hij haar een doos na en dan begint haar onderzoek daadwerkelijk. Jaren werkt ze aan de reconstructie van het leven van haar vader voor en in de tweede wereldoorlog. Ze gaat aan de slag met een Tsjechische historica en speurt naar familieleden en oude bekenden van haar vader uit die tijd. Iedereen wil helpen en levert haar kleine puzzelstukjes die bijdragen aan het hele verhaal.
Hans in Tsjechië
Aan het begin van de tweede wereldoorlog zijn Hans en zijn broer Lothar jonge twintigers. Hans had acteur willen worden, maar is zijn broer gevolgd als ingenieur en beiden werken ze in de verffabriek van hun vader. Het begin van het verhaal is zoals het verhaal van veel Joden in Europa. Er worden plannen gemaakt om naar familie in Amerika, maar het wordt uitgesteld en uiteindelijk sluit het net zich. De familie Neumann kan nog lang bewijzen dat ze onmisbaar zijn vanwege de strategische rol van de verffabriek. Maar uiteindelijk worden de ouders van Hans, Otto en Ella gedeporteerd naar Theresienstadt. Lothar is getrouwd met een Tsjechische en kan door de combinatie van zijn werk en zijn vrouw deportatie voorkomen, maar Hans komt op de lijst.
De Tsjechische studiegenoot en vriend van Hans, Zdenek, werkt inmiddels als ingenieur in Berlijn. Als hij in Praag is verzucht hij hoe hij Hans mist en goed ze Hans als ingenieur in Berlijn zouden kunnen gebruiken. Onbedoeld wordt daarbij het zaadje geplant, dat Hans’ leven zal redden. In eerste instantie metselen ze Hans in in de fabriek: er komt bij een verbouwing een extra muur, waarachter Hans leeft. Maar daar bereidt hij zijn vlucht al voor. Er wordt een vals persoonsbewijs geregeld en als Tsjechische jongeman vertrekt hij op de bonnefooi naar Berlijn.
Hans in Berlijn
Het lukt Hans om werk te vinden in de fabrieken in Berlijn dankzij Zdenek. De twee zijn onafscheidelijk en werken aan geheime én gevaarlijke projecten. Alles wat de Duitsers niet zelf durven doen laten ze aan de Tsjechen over. Hans blijft tot het eind in Berlijn en ook in Berlijn wordt de druk steeds groter. Zdenek en Hans zijn aan het eind ’s nachts brandweerman en overdag werken ze in de fabriek. Het belangrijkste is dat beiden de oorlog overleven. En de Joodse Hans op een wel heel ongelooflijke plek.
Het boek
Het boek beschrijft Ariana’s zoektocht. Hierdoor ontstaat soms een wat afstandelijk verhaal, maar dat is ook wel fijn. Het blijft heftig wat mensen elkaar aangedaan hebben in de tweede wereldoorlog. Het is inderdaad het zoveelste boek over de tweede wereldoorlog, maar ieders verhaal telt. En eigenlijk zou ieder verhaal verteld moeten worden. En hoewel je van te voren weer wat er gaat gebeuren, blijft het een spannend en meeslepend verhaal. Het mooie is ook dat het verhaal niet bij de bevrijding ophoudt. Ook de thuiskomst en het niet thuiskomen van mensen, maar ook dat relaties niet opgewassen zijn tegen dit soort gebeurtenissen. Dus zeker de moeite waard om te lezen.
